Op de dag dat Frans Timmermans (GroenLinks-PvdA) aangifte deed tegen de PVV wegens AI-beelden, Amazon aankondigde € 1,4 miljard te gaan investeren om Bol van de troon te stoten en alle lijsttrekkers van de grote partijen andermaal in een Rotterdamse arena elkaar om de oren sloegen met campagnetaal, organiseerde NDP Nieuwsmedia een debat over de toekomst van het mediabeleid. De ingrediënten bestonden uit één moderator, twee panels, drie domeinen, vier politieke partijen en vijf deelnemers per panel.
De moderator was Monique van Dusseldorp, zoals altijd goed voorbereid en bekend met de materie. De twee panels bestonden uit een samenstelling van de drie domeinen onderzoek/advies, politieke partijen en media/uitgevers. De vier politieke partijen op het podium waren CDA, GroenLinks – PvdA, VVD en Volt. O ja, en er was nog een afvaardiging van Google. Laten we die maar even tot de groep media/uitgevers rekenen.
Onderzoek en advies
De twee paneldiscussies werden ingeleid door het domein onderzoek/advies. Alyt Damstra pleitte vanuit de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) voor een hogere prioriteit voor AI en journalistiek. Vorig jaar publiceerde de WRR een lijvig rapport met als titel Aandacht voor Media, met een viertal aanbevelingen voor het toenmalige kabinet. We zijn inmiddels een demissionair kabinet verder, maar er is hoop na de verkiezingen op 29 oktober.
Karin Schut, mediaonderzoeker en medeauteur van het rapport Jongeren, nieuws en sociale media (Commissariaat voor de Media) houdt de zaal voor dat inmiddels 80% van de jongeren het nieuws van sociale media haalt en dat eigenlijk alleen de oudere generatie de markt van betaald nieuws in stand houdt. Ook bij de middengroep (30-40 jaar) ziet Schut een duidelijke afname de betaalde nieuwsconsumptie.
Jaarlijks € 400 miljoen voor kwaliteitsjournalistiek
Rien van Beemen (Mediahuis) en Philippe Remarque (DPG Media) kennen deze feiten ook, maar opereren in een markt waarin jaarlijks € 400 miljoen wordt geïnvesteerd in kwaliteitsjournalistiek. Dat geld moet ergens vandaan komen. Ondertussen veroveren de big-techs steeds meer terrein en wordt er volgens Van Beemen volop gescrapet, ook achter de betaalmuur. Ook wordt de content gebruikt om de AI-modellen te trainen. De duur betaalde content wordt hiermee grotendeels gratis toegankelijk gemaakt. Rachid Finge van Google stelt de zaal gerust en zegt dat de policy van Google er juist op gericht is om door te verwijzen naar de bron. “Elke seconde wordt er wereldwijd 9.000 keer doorverwezen naar een nieuwsbron”, aldus Finge. Maar met de komst van AI-samenvattingen in de zoekresultaten en LLM-modellen wordt er steeds minder vaak verwezen naar de bron, zo legt van Dusseldorp uit.
Digitale autonomie
Hemin Hawezy, kandidaat-kamerlid voor het CDA stelt een eerlijk speelveld voor en introduceert als eerste van de middag de term ‘digitale autonomie’. Het Rathenau Instituut heeft hier onlangs een uitgebreid drieluik over gepubliceerd en ook vanmiddag lijkt dit de oplossing. Onafhankelijk worden van de grote jongens uit Silicon Valley en investeren in een eigen infrastructuur. Eurostack is zo’n initiatief, maar dan – de naam zegt het al – op Europees niveau. Op lokaal niveau ziet Van Beemen heil in de ontwikkeling van een eigen ‘LLM’ met collega-uitgevers met daaraan gekoppeld een licentie- en verdienmodel, vooral gericht op ministeries en onderwijsinstellingen.
Gratis en jongeren
Het tegenovergestelde van zo’n verdienmodel zijn de gratis abonnementen van DPG Media voor studenten en jongeren van 16-25 jaar. Volgens Remarque is dit een directe reactie op de uitkomsten van het onderzoek waar Schut op doelde. DPG Media wil hiermee de jongeren bereiken en op den duur steeds meer inspelen op de belevingswereld van de jongeren. Een ander project speelt zich af in Heerlen-Noord waar 3.000 leerlingen en hun ouders de komende vier jaar een gratis abonnement op de Limburger digitaal krijgen. Het project Krant van de buurvrouw is volgens Ron Meyer (Nationaal Programma Heerlen-Noord) gestoeld op de gedachte dat wie toegang heeft tot betrouwbare informatie, beter kan meedoen in de samenleving. Moeten de jongeren dan per se een (digitale) krant lezen? Volgens Martijn Buijsse (Kamerlid VVD) wel. Hij las vroeger als 11-jarige al de krant en daarom is hij nu Kamerlid.
De (digitale) krant is slechts een vorm waarin het nieuws naar de gebruiker gaat, maar zoals het onderzoek van het Commissariaat voor de Media (en tal van andere onderzoeken) aangeeft lopen de jongeren er niet voor warm. Inmiddels zijn er alternatieve vormen waar jongeren wel enthousiast over zijn, zoals NOS Stories en recentelijk ook SPIL News van Mediahuis, waar de redactie wordt gevormd door journalisten uit de doelgroep. En volgens Bjorn Beijnon (kandidaat-Kamerlid Volt en docent digitalisering, duurzaamheid en sociale rechtvaardigheid) is er voldoende potentie. Hij weet vanuit zijn achtergrond als docent dat er voldoende studenten maar wat graag journalist willen worden. Dat geeft hoop voor de toekomst.
De vier P’s: publiek, privaat, pluriform en politiek
Terug naar het debat. De Mediawet komt ter sprake. Die moet op de schop, zegt Mohammed Mohandis (GroenLinks-PvdA). De scheidslijn tussen publiek en privaat moet plaatsmaken voor meer samenwerking, maar de pluriformiteit moet wel overeind blijven. DPG Media (privaat en o.a. RTL/Videoland) gaat volgens Remarque binnenkort met NPO (publiek) en Talpa (privaat) op de koffie bij OCW (politiek) om te kijken wat er allemaal mogelijk is. Mohandis zegt dat de politiek hier niet zoveel kan oplossen, maar wel kan faciliteren. We zijn benieuwd. Een geruststellende gedachte is dat OCW, een gesprekspartner wil zijn. Die belofte deed Ernest Slot van OCW op het eind, of aan het ‘slot’ zo u wilt.
Directeur NDP Nieuwsmedia Herman Wolswinkel sluit af en geeft aan dat het mediabeleid van de toekomst waarschijnlijk een tech-beleid is. Een tech-beleid voor zowel de krant van de buurvrouw als de investeringen in Eurostack.