Wij van de media redden ons prima in het digitale landschap, maar als we even uit onze kokon stappen ziet de wereld er opeens heel anders uit. Recent onderzoek van Kantar, in opdracht van Mediawijzer.net (download), laat zien dat ruim 5 miljoen mensen in Nederlands moeite hebben om zich te redden met de moderne mediamiddelen die er op dit moment zijn. Naast onkunde heerst er ook een zekere mate van angst en zelfs afkeer van de ontwikkeling dat steeds meer zaken online geregeld worden. Een clusteranalyse laat vier groepen zien, die onderling onderscheidend zijn.

Die vier groepen zijn (% populatie 18+):

1. Koplopers (30%), zeer actief online, voelen zich daar zeker, een hoog kennisniveau, zien en benutten kansen.
2. Actieven (22%), net als de Koploper actieve gebruikers, leergierig, bewust van de risico’s, maar minder dan de Koplopers in staat om kansen te benutten.
3. Afwachtenden (21%), noodzakelijke gebruikers, trendvolgend, redelijk onzeker en beperkte interesse in digitale ontwikkelingen.
4. Kwetsbaren (27%), laag kennisniveau, wantrouwend, hulpbehoevend en onkundig.

Het is dus niet alleen maar kommer en kwel. Er is ook een groep die zich prima redt en zich terecht Koploper mag noemen, maar het merendeel van de bevolking heeft in zekere mate moeite met de digitale zelfredzaamheid en volgens het onderzoek wordt maar liefst 42% van de populatie aangemerkt als zijnde niet-mediawijs.

Mediawijsheid is een complex begrip dat bestaat uit de kennis, vaardigheden en mentaliteit die nodig zijn om bewust, kritisch en actief om te gaan met digitale media. Hoe mediawijs mensen zijn, bepaalt in toenemende mate of ze zich staande kunnen houden in de digitale samenleving en in hoeverre ze kunnen profiteren van de kansen van digitalisering. Die kansen liggen op allerlei terreinen zoals je eigen gezondheid, werk, sociale omgeving, financiën, opvoeding en ga zo maar door.

De groep Kwetsbaren laat volgens het rapport de grootste risico’s zien op alle competenties van mediawijsheid. Ze zijn niet compleet digitaal onvaardig (ze kunnen immers een online vragenlijst invullen), maar omdat mediawijsheid over veel meer gaat dan op de juiste knoppen kunnen klikken en zij juist op al die andere competenties niet kunnen meekomen, vormen ze een behoorlijke risicogroep. Het risico is tweeledig: ze zijn én niet-mediawijs (volgens eigen inschatting) én weten ook veel vaker niet waar ze hulp kunnen vinden.

De verschillen met de Koplopers zijn enorm, op alle fronten. Zo is hun behoefte aan hulp bij het realiseren van zaken met behulp van digitale middelen veel groter. Dan hebben we het over basale zaken die nodig zijn om in deze maatschappij te kunnen blijven meedraaien: online belastingaangifte doen, OV-chipkaart gebruiken, DigiD aanvragen. Er is een relatief grote groep die hier absoluut hulp bij nodig heeft en zoals gezegd, die weet lang niet iedereen uit deze groep te vinden.

Tenslotte laat het onderzoek zien dat er zowel bij Actieven, Afwachtenden en Kwetsbaren onderzekerheid is over de omgang met de digitale media. De helft van de mensen weet niet wie wel en niet te vertrouwen is online. Ook vindt men het lastig om digitale ontwikkelingen bij te houden. Dit maakt mensen deels terughoudend en leidt tot angst en twijfels over het eigen online gedrag.

Download hier het rapport.