Deze week publiceerde het Commissariaat voor de Media (CvdM) de nieuwe editie van de Mediamonitor. Een mooi jaarlijks overzichtswerk met een schat aan gegevens over het gebruik, de omzetten en pluriformiteit van de media. In het rapport stelt het commissariaat dat het in deze tijd van transitie steeds moeilijker is om de mediamarkt te monitoren. Het CvdM stelt: ” Zo is over omzetcijfers van grote mediabedrijven publiek steeds minder informatie beschikbaar. Ook aan traditionele en betrouwbare indicatoren voor marktaandelen zoals oplage is in 2018 een abrupt einde gekomen.” Dat betekent dat de transparantie van de markt sterk afneemt. Dat is toch vreemd in een wereld waarin zoveel data wordt vastgelegd en gedeeld.
De twee grote spelers die mede verantwoordelijk zijn voor de transitie waarin we ons begeven krijgen in de Mediamonitor een Roetpiet toegespeeld: “Daarbij komt de opmars van online met als gevolg convergentie en ook de opkomst van nieuwe dominante spelers zoals Google en Facebook. Een overzicht over reclamebestedingen is gezien het aandeel dat naar deze twee grootheden gaat ook steeds minder te maken. Misschien nog belangrijker is dat zoekmachines en sociale media met onbekende algoritmes werken die ervoor zorgen dat onduidelijk is wat de burger aan nieuws ter beschikking heeft.”
Het beeld vertroebelt dus zienderogen. De traditionele media – zeg maar de media die voor de transitie ook al bestonden – leveren nog op regelmatige basis gegevens die houvast bieden zoals kijk- en luistercijfers, bereik, omzetten en vele andere aanpalende parameters, maar in de nieuwe digitale wereld is het schimmigheid troef. En juist daar wordt het aandeel en belang steeds groter ten koste van de traditionele media. Die schimmigheid zorgt ervoor dat het voor het CvdM steeds lastiger wordt om de pluriformiteit van de nieuwsvoorziening in kaart te brengen en te duiden, maar in breder perspectief kunnen we ons met z’n allen zorgen maken over wat achter de digitale rookgordijnen van de techreuzen afspeelt.
Af en toe komt er wat naar buiten en dan raakt de poep de ventilator, maar wat weten we allemaal niet? En wat er wel naar buiten komt wordt meteen van alle kanten bekritiseerd, zoals de Libra deze week. Pogingen tot een schikking lopen niet altijd gesmeerd meer en de boetes ontstijgen het niveau van honderden miljoenen. Google zou inmiddels een Damocles-zwaard van € 8,25 miljard boven het hoofd hebben hangen. Van zo’n bedrag raakt Google en ook andere techreuzen (ze heten niet voor niks zo) niet in de war en juist daarom is het zo raar dat er niet op grote schaal verantwoordelijkheid wordt genomen door deze partijen. De rookgordijnen worden eerder dikker en hoger dan dat ze optrekken, zo lijkt het.
Terug naar de Mediamonitor (PDF) van CvdM. Andermaal hulde voor het bijeenbrengen van zoveel data en inzicht, gegeven de veranderende omstandigheden. Gelukkig is het nog goed gesteld met de pluriformiteit van de nieuwsvoorzieningen en maken we ons in Nederland het minst druk om nepnieuws in vergelijking met de ons omringende landen. Dat betekent volgens CvdM overigens niet dat we achterover kunnen leunen. Integendeel!